Monday, March 3, 2014

de prijs die je moet betalen om (niet) oud te mogen worden

Piet Grijs is dood, en dat is doodzonde. (Zoals het ook doodzonde is dat Jan Blokker dood is gegaan - als die twee nog geleefd hadden zou er misschien wat minder ruimte zijn geweest voor al die rare columnistjes in de Volkskrant.)
Ik ben niet zo van de favorieten, de mijne kan ik op de vingers van één hand tellen. Piet Grijs is er één van. (Ik weet ook wel: het is Hugo Brandt Corstius - maar ik prefereer Piet Grijs ... en Maaike Helder!)

Maar daar gaat dit stukje niet over.

Het CBS zegt een statistiek te hebben, waaruit blijkt dat hoger opgeleiden ouder worden.
Ik heb een andere statistiek.

Ik lees THE FREUD SCENARIO van Sartre. Prachtig boek. Intellectuele geweldenaars, verzonken in een even geweldige ruimte.

Sartre is 74 geworden - geen geweldige leeftijd.
Grijs is 78 geworden - voor deze tijd niet echt oud.
Freud is 84 geworden - voor zijn tijd een mooie leeftijd, maar niet opzienbarend.

Het CPB bracht nu ongeveer een jaar geleden een policy brief uit die ons liet weten dat lager opgeleiden ongezonder leven en eerder doodgaan. (Het CPB verwijst naar een onderzoek van Kunst uit 2007.)
Ik had onmiddellijk argwaan:
- de meeste mensen gaan dood rond hun 87ste, qua aantal moeten daar ook (genoeg) mensen bij zitten die zware arbeid hebben verricht
- als ik met de gezondheidszorg in aanraking kom vragen ze me nooit welke opleiding ik heb
- van bekenden (en van hen die bekend willen zijn) zie je altijd doodsberichten, daar zit nogal wat hoger opgeleid bij; in mijn geheugen staat niet gegrift dat die allemaal oud zijn geworden, sterker: ik denk nogal eens: wat is die jong gegaan

Het Nationaal Kompas Volksgezondheid van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu zegt het, inleidend, zo: Het verschil in levensverwachting bij geboorte tussen laag- en hoogopgeleide mannen en vrouwen is 7,3 respectievelijk 6,4 jaar ... waarna een heleboel tekst met cijfertjes volgt en een verwijzing naar een artikel van Bruggink van 2009 in het Statistisch kwartaalblad over de demografie NL (bericht over levensverwachting versie 4.14, 12/12/2013).

Er waren nog wel een paar dingen meer die mij aan het denken zetten.

Mijn vader komt uit een arm landbouwersgezin van 12 kinderen. Als ik een meisje, dat jong stierf omdat de gezondheidszorg nog niet helemaal op poten stond (1925), afzonder is de gemiddelde leeftijd van de overige 11 leden van die familie 85 jaar.

Dat is natuurlijk een particuliere observatie. Nou, dat mag wel, vind ik, tegenover die enormiteit van de prominentie van de HBO'er in dit verhaal - die leven ook heel gezond.
???

HBO'ers komen tot leven in de Wet op het Voortgezet Onderwijs, ingegaan 1968. Dan gaan we het ook over aantallen hebben die wel of niet iets in de statistiek kunnen betekenen. Dankzij spreiding van kennis, en al die andere nobele en minder nobele principes lopen die opleidingen dan vol.
De eerste HBO'ers worden dus afgeleverd begin jaren 70. Die zijn, als rond 2008 de conclusies uit die daarvoor liggende onderzoeken, waar CBS, CPB en ons Nationale Kompas naar verwijzen, getrokken worden, aan hun eerste burn-out toe.
Dan weten we nog helemaal niks van kosten gezondheidszorg van die groep, laat staan van overlijdensdata.
Ja, behalve als ze overleden zijn - en dan moeten ze dus heel jong zijn gegaan!

Ik heb dus zelf maar een statistiekje aangelegd. Van alle hoger opgeleiden NL die ik kon vinden en die na 1945 overleden zijn: geboortedatum en sterfdatum.
Er zijn heel wat lijstjes. Op Wiki, op internetsites van clubs en instituten. Het voordeel van dit onderzoek is dat zij die gezag dragen en autoriteit hebben - en dat hebben die hoger opgeleiden maar wat graag - zichzelf graag terugzien in lijstjes.
Zo heb ik een bestand weten aan te leggen van bewindvoerders en gezagdragers, Kamerleden, leden van de (koninklijke!) club van wetenschappers, kunstbeoefenaars, wiskundigen.

Die laatsten, wiskundigen, dat is nog het gezondste volkje: gemiddelde leeftijd 79,3 jaar. Overigens, niet om over naar huis te schrijven.

Voor de rest heb ik een verdrietige conclusie: hun gemiddelde leeftijd is normaal: 76,1 jaar.
Een kleine aantekening: bij die groep is wel eens onduidelijk of er sprake is van HBO. Bauke Roolvink, staatssecretaris en minister, was metaalarbeider en vakbondsbestuurder, opleiding wordt niet vermeld. Als ik dat soort mensen afzonder, gaat de gemiddelde leeftijd van de werkelijk hoog opgeleide er niet op vooruit.
NB Zoals gezegd, de meeste mensen gaan dood op hun 87ste. Kindersterfte werkt mee bij het omlaag brengen van de werkelijk gemiddelde leeftijd. Die negatieve invloed is uiteraard afwezig bij de (dus te lage!) gemiddelde leeftijd van hoger opgeleiden.

Ik heb het nu over een steelproef van 1570 personen. Dat is niet gering, gezien de omvang van steekproeven voor allerlei onderzoeken.
Globaal heb ik nog even verder gekeken. Dus Leo Vroman is oud geworden, en Theun de Vries ook. Daar staan tegenover Karel Glastra van Loon en Patricia de Martelaere (Vlaams).

Van dat gezond leven van hoger opgeleiden moet je je ook niet al te veel voorstellen. Ik ben heel wat WO'ers en HBO'ers tegengekomen die helemaal niet blij waren met hun job: heb je daar nou voor doorgeleerd, jongen? En nu al een aantal jaren worden heel wat WO'ers en HBO'ers afgeleverd die geen (passende) baan kunnen vinden.
Dat levert frustraten op, en ik persoonlijk maak me ernstig zorgen over de kosten van de gezondheidszorg voor deze groepen.

Ik heb mijn bevindingen gemeld aan de Volkskrant - vijf dagen na verschijning van de CPB policy brief. Hun antwoord: dit is nu geen onderwerp, wij moeten aansluiten bij de actualiteit.
Ik heb het aan de NRC gemeld. Die hebben mijn bevindingen drie dagen in een bureaula gelegd, waarna het vanzelf niet meer bij de actualiteit aansloot.
Ik begrijp die jongens en meisjes die de redacties van Volkskrant en NRC bevolken wel. Op z'n minst HBO'er, waarschijnlijk WO'er, dus die horen graag dat ze veel gezonder en langer leven dan het plebs.

Ze hebben vooral belang bij de bedoelde uitkomst van die onderzoeken: dat een hoger opgeleide minder premie moet gaan betalen voor zijn sociale verzekeringen, en dat Jan met de Pet meer gaat betalen.

No comments: